Επαναπατρίστηκαν δύο αριστουργήματα του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού από τη Γερμανία

Ένα από τα μεγαλύτερα σωζόμενα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια και ένα από τα ελάχιστα λίθινα τηγανόσχημα σκεύη και το μοναδικό από χλωριτικό σχιστόλιθο επαναπατρίστηκαν από τη Γερμανία. Και τα δύο χρονολογούνται στον πρωτοκυκλαδικό πολιτισμό, που αναπτύχθηκε την 3η χιλιετία π.Χ., ανήκοντας σε μια αισθητική τέχνη, που επηρέασε βαθιά εκείνη του 20ου αιώνα, αλλά και που υπέστη μια ανελέητη λεηλασία με στόχο το κέρδος από πλευράς αρχαιοκαπήλων και τον εμπλουτισμό των εκθεμάτων από πλευράς μουσείων και ιδιωτικών συλλογών σε Ευρώπη και Αμερική.

Τα δύο αριστουργήματα που αποκτήθηκαν μέσα από τους «σκοτεινούς» δρόμους της αρχαιοκαπηλίας, αγοράστηκαν το 1975 από το κρατικό μουσείο της Βάδης (Badisches Landesmuseum) στην Καρλσρούη της Γερμανίας, όπου παρέμειναν ως εκθέματα επί 38 χρόνια. Μόνον τα 3 τελευταία χρόνια αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελληνικών και Γερμανικών Αρχών. Το γεγονός του επαναπατρισμού τους έγινε πραγματικότητα σήμερα το μεσημέρι, σε μια εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Βωμού στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο θα παραμείνουν. Στην εκδήλωση παρέστησαν ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος και παράγοντες του υπουργείου, καθώς και εκπρόσωποι της Γερμανικής κυβέρνησης και του μουσείου της Βάδης.

Ως «νίκη της νομιμότητας και ενός ελπιδοφόρου ευρωπαϊκού μέλλοντος», αλλά και ως «ήττα της αρχαιοκαπηλίας» χαρακτήρισε ο κ. Παναγιωτόπουλος την επιστροφή των δύο αρχαιοτήτων, επισφραγίζοντας με τα λεγόμενά του την υπογραφή συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ του ΥΠΠΟΑ και του Γερμανικού μουσείου και εξαγγέλλοντας μια περίοδο στενής συνεργασίας, με κύριες προτεραιότητες εκθέσεις, ανταλλαγές επιστημονικού προσωπικού, αλλά και τεχνογνωσίας. Τα δύο κειμήλια που αποτέλεσαν αντικείμενα παράνομης δραστηριότητας, γεγονός που στερεί πολύτιμες αρχαιολογικές πληροφορίες, προήλθαν πιθανότατα από τη Νάξο, την Κέρο ή την Αμοργό, όπου υπάρχουν αντίστοιχης τεχνοτροπίας και σημασίας αντικείμενα, ενώ το κυκλαδικό ειδώλιο ύψους περίπου 90 εκατοστών, είναι λίγο πιο μικρό από το μεγαλύτερο ειδώλιο της περιόδου, που βρέθηκε στο νησί της Αμοργού και το οποίο εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Όπως πληροφόρησε η διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ Μαρία Βλαζάκη, όλα ξεκίνησαν, όταν το υπουργείο αρνήθηκε να συμμετάσχει σε έκθεση του Γερμανικού μουσείου, αν και ήταν γνωστή η συμβολή του στην προβολή της Ελλάδας, θέτοντας το πρόβλημα, ευαισθητοποιώντας την κοινή γνώμη και τελικά φθάνοντας στην επίλυσή του. Το μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο (2.800-2.300 π.Χ.) απεικονίζει όρθια γυναικεία μορφή με διπλωμένα χέρια, το δε μεγάλο μέγεθός του (0,89 μ.) παραπέμπει σε ρόλο λατρευτικού αγάλματος ή ξόανου. Ανήκει στον «κανονικό» τύπο των πρωτοκυκλαδικών ειδωλίων με ευρεία διάδοση στο Αιγαίο ως αντικειμένων κύρους.

Ο γλύπτης προσπαθεί να προσεγγίσει την τρίτη διάσταση, με στοιχεία φυσιοκρατίας, όπως δείχνουν τα ανάγλυφα αυτιά, μύτη, μάτια και φρύδια, ο τονισμός των δαχτύλων χεριών και ποδιών και η προβολή της θηλυκότητας του στήθους και της κοιλιάς. Επίσης σώζονται ίχνη χρώματος στα μαλλιά και τα μάτια. Το τηγανόσχημο σκεύος της ίδιας περιόδου έχει τριγωνική λαβή και ανάγλυφη διακόσμηση με αλληλοσυνδεόμενες σπείρες, ένα πολύ δημοφιλές θέμα της τέχνης του πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, που ίσως απεικονίζει τη θάλασσα. Τόσο στην περιφερειακή τεθλασμένη γραμμή όσο και στη λαβή υπάρχει ένα ασυνήθιστο σταυροειδές κόσμημα από τρίγωνα και διπλές γραμμές, διάκοσμος που απαντάται επίσης σε πυξίδες από τα Δωκαθίσματα της Αμοργού, τη Νάξο και τη νησίδα του Δασκαλειού (Κέρος). Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα λίθινα τηγανόσχημα σκεύη, τα οποία συνήθως κατασκευάζονταν από πηλό, και το μοναδικό παράδειγμα από χλωριτικό σχιστόλιθο.

alpha-news