Το λέμε σωστά ή λάθος;

Γράφει ο Μανώλης Τσιχλάκης

Η Ελληνική γλώσσα,όπως έχω υπογραμμίσει μέσω του <<βήματος>> που μου δίνεται στον εν λόγω ιστότοπο και σε προηγούμενα κείμενά μου,αποτελεί ένα σπουδαίο <<όπλο>>  των Ελλήνων.Είναι ένα σημαντικό αγαθό και ταυτόχρονα η <<μήτρα>> του πολιτισμού μας η οποία <<γέννησε>> όλα εκείνα τα γραπτά μνημεία που σήμερα αποτελούν  τους βασικούς πυλώνες του πολιτισμού μας και της Δημοκρατίας μας.
Συγχρόνως,όμως,η γλώσσα αυτή χρησιμοποιείται από πολλούς-δυστυχώς,στους μη ορθούς χρήστες συμπεριλαμβάνονται και άνθρωποι...μορφωμένοι-λαθεμένα κ' έτσι καταλήγει να αλλοιώνεται.Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε ακούσει ή έχουμε διαβάσει κείμενα που βρίθουν λαθών ,τόσο ορθογραφικών,π.χ. πρωϊνός αντί πρωινός, όσο και συντακτικών.Πέραν όμως των λαθών αυτών, πολλοί χρησιμοποιούν στον λόγο τους  φράσεις /λέξεις της γλώσσας μας πρώτον με λανθασμένο τρόπο(λένε π.χ. ''έχω απηυδήσει'')και δεύτερον σε περιστάσεις που δε χρειάζονται,δεν συνάδουν δηλαδή με τα συμφραζόμενα(π.χ χρησιμοποιούν τη φράση ''υπέρ του δέοντος'' ώστε να δηλώσουν την υπέρβαση ενώ στην ουσία η φράση σημαίνει πως κάτι γίνεται προς υπεράσπιση κάποιου!)Όλα αυτά,όπως έχω πει,οδηγούν στη σταδιακή αλλοίωση της ελληνικής καθώς εδραιώνονται λάθη που αργότερα ενστερνίζονται-άκριτα-άλλοι ομιλητές.Να τονίσω πως, μέσω του παρόντος κειμένου δεν έχω σκοπό να εκθέσω όλα τα πιθανά λάθη- αυτό εξάλλου είναι ανθρωπίνως αδύνατον-αλλά θέλω, πρώτον να θίξω το πρόβλημα και να καταθέσω τις σκέψεις μου γύρω απ' αυτό ,και δεύτερον να συνοψίσω,όσο δύναμαι,τα πιο συχνά και καθημερινά λάθη.

Ξεκινώντας θα αναφέρω μια φράση που ήδη χρησιμοποίησα: υπέρ του δέοντος.Η εν λόγω φράση σημαίνει ότι κάτι γίνεται προς υπεράσπιση κάποιου.Δυστυχώς,πολλοί νομίζουν ότι σημαίνει την υπέρβαση,την υπερβολή κι έτσι τη χρησιμοποιούν σε αντίστοιχα συμφραζόμενα.Καιρός,λοιπόν, να ξεκαθαρίσουμε το τοπίο!Η πρόθεση υπέρ όταν συντάσσεται με γενική δηλώνει την υπεράσπιση,άρα όσοι θέλουν να δηλώσουν την υπέρβαση,τότε πρέπει να βάλλουν αιτιατική και να πουν ''υπέρ το δέον''.Διαπιστώνουμε επομένως πως, άλλο το υπέρ του δέοντος(υπεράσπιση,βοήθεια) κι άλλο το υπέρ το δέον(υπέρβαση)!
Ένα άλλο πρόβλημα  αποτελεί η λέξη πρωινός,την οποία ανέφερα και νωρίτερα.Πολλοί τοποθετούν διαλυτικά σ' αυτήν ενώ  δεν χρειάζεται.Το ωι δεν γίνεται να διαβαστεί ως ένας φθόγγος ,κι άρα δεν βάζουμε διαλυτικά.Το ίδιο συμβαίνει και με άλλες παρόμοιες ,όπως μινωικός.Αντίθετα προς το πρωινός,η  ευφυΐα απαιτεί διαλυτικά καθώς το υι προφέρεται ως ένας φθόγγος κι όχι ως δύο.Επομένως,βάζουμε διαλυτικά για να...μπορούμε να συνεννοηθούμε.Ένα ακόμη πλήγμα για τη γλώσσα αποτελεί η άγνοια της σημασίας του ό,τι.Πρέπει να γίνει σαφές πως το ό,τι σημαίνει οτιδήποτε ενώ το ότι είναι ένας ειδικός σύνδεσμος.Προσοχή !Μια υποδιαστολή...είναι ικανή για πολλά!Ένα πολύ τραγικό και σύνηθες λάθος είναι να χρησιμοποιούν το ανεξαρτήτου αντί του ανεξαρτήτως.Λένε π.χ. <<ανεξαρτήτου αποτελέσματος...>>.Το ορθό είναι να χρησιμοποιηθεί το  ανεξαρτήτως (δηλαδή ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα),καθώς θέλουμε επίρρημα κι όχι επίθετο(ανεξαρτήτου).Επίσης πολύ συχνά λένε δίνω το παρόν.Αυτό δεν έχει καμία βάση καθώς, χρησιμοποιώντας το παρόν ,στην ουσία λένε <<δίνω το τώρα>>!Το ορθό είναι δίνω το <<παρών>>,δηλαδή δηλώνω την παρουσία μου .

Προχωρώντας τη σκέψη μου διαπιστώνω πως, ουκ ολίγες φορές έχω δει(κι έχω ακούσει) τη λέξη  ακόμη να χρησιμοποιείται σαν επίρρημα και τη λέξη ακόμα σαν σύνδεσμος.Μέγα λάθος!Ας αναλύσουμε λοιπόν τις δύο αυτές λέξεις που δείχνουν τόσο ίδιες όμως η σημασία της μιας απέχει παρασάγγας από αυτήν της άλλης.Η λέξη ακόμη δηλώνει προσθήκη,έχει δηλαδή τη σημασία τών επίσης,επί πλέον,επιπρόσθετα.Όσον αφορά τη λέξη ακόμα ,αυτή είναι ένα επίρρημα που φανερώνει χρόνο.Λέμε δηλαδή ''είσαι ακόμα στο σπίτι;'' κι όχι ''είσαι ακόμη στο σπίτι;'' ,όπως περήφανα(!) λένε ορισμένοι.
Συνεχίζοντας,η φράση επι πλέον(δηλώνει προσθήκη) γράφεται σαν δύο λέξεις κι όχι σαν μια.Αν τη γράψουμε σαν μια ,αλλάζει τελείως το νόημα.Αν γράψουμε δηλαδή επιπλέον,τότε θα δηλώσουμε κάτι...που επιπλέει!Νομίζω,δε θέλουμε κάτι τέτοιο!Δύο λέξεις των οποίων το νόημα πολλοί αγνοούν,είναι οι γλείφω και γλύφω.Τα πράγματα όμως είναι πολύ πιο απλά από ό,τι νομίζετε:Το πρώτο ρήμα προέρχεται από το αρχαίο λείχω και σημαίνει το προφανές:γλείφω,π.χ. γλείφω το παγωτό.Το δεύτερο ,αυτό με υ, σημαίνει σκαλίζω,από το οποίο προκύπτει ο γλύπτης και το γλυπτό.Αν γράψουμελοιπόν-όπως λανθασμένα κάνουν πολλοί- γλύφω το παγωτό,τότε πιο πιθανόν να καταλάβει ο άλλος ότι...σκαλίζουμε το παγωτό!Επομένως βλέπουμε πως είναι δύο ομόηχες λέξεις που όμως ως προς το νόημα ,τίποτα δεν τις συνδέει!Ένα άλλο πρόβλημα είναι η φράση να τα εκατοστίσεις!Πολλοί γράφουν το ρήμα με η,πράγμα που δεν είναι ορθό καθώς το ρήμα είναι εκατοστίζω.

Το κτήριο δυστυχώς...''γκρεμίζεται'' συχνά καθώς σχεδόν όλοι το γράφουν με ι.Η λέξη όμως προκύπτει από το αρχαίο  οικητήριον  ,κι άρα η γραφή 
με ι δεν είναι ετυμολογικά αποδεκτή.
Εν συνεχεία,νομίζω ότι πολλοί οφείλουν να ζητήσουν συγγνώμη από τη γλώσσα μας καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που  γράφουν την εν λόγω λέξη με ένα γ.Αυτό δεν είναι ορθό καθώς η λέξη είναι σύνθετη(συν + γνώμη),οπότε ετυμολογικά σωστός είναι ο τύπος με δύο γγ !
Φύλλο ή φύλο; Ιδού η απορία!Και δω έχουμε δύο λέξεις ομόηχες όμως το νόημα της πρώτης δεν έχει καμία σχέση με αυτό της δεύτερης.Άλλο το φύλλο  ενός δέντρου κι άλλο το φύλο με το οποίο γεννιέται κάποιος!Ένα πρόβλημα που σίγουρα δεν περνά απαρατήρητο είναι η άγνοια της δήλωσης της προστακτικής με ορθό τρόπο.Καθημερινά,είτε μέσα από την τηλεόραση είτε σε κείμενα, βλέπει κι ακούει κανείς τύπους παρελθοντικών χρόνων...να έχουν θέση προστακτικής ενεστώτα!Αντέγραψε,επέλεξε,ανέβαλε ,επανέλαβε,υπέγραψε,και πάει λέγοντας.Τα ορθά είναι αντίγραψε, επίλεξε ,ανάβαλε,επανάλαβε και υπόγραψε,αντίστοιχα!
Ένα βασικό λάθος,που συνήθως διαπράττουν οι δημοσιογράφοι,είναι ότι χρησιμοποιούν τη λέξη έκτακτο με σκοπό να δηλώσουν,να παρουσιάσουν ένα γεγονός ως ξαφνικό .Δεν γνωρίζουν όμως ότι η εν λόγω λέξη θα πει ευχάριστος κι όχι ξαφνικός.Η λέξη ξαφνικά μπορεί πολύ απλά να εκφραστεί με το επίρρημα εκτάκτως!Σύγχυση  προκαλεί και η χρήση των λέξεων  σωρός και σορός.Η πρώτη σημαίνει <<στοίβα>> ενώ η δεύτερη δηλώνει το <<νεκρό σώμα>>.Επίσης,ένα σύνηθες πρόβλημα είναι η με λαθεμένο τρόπο χρήση τών όρων τέως/πρώην.Το πρώτο σημαίνει τον ακριβώς προηγούμενο ,εκείνον που αντικαταστάθηκε πρόσφατα από κάποιον ενώ με το δεύτερο δηλώνεται γενικά ο ανήκων στο παρελθόν.
Άλυτο μυστήριο είναι για πολλούς η ορθή γραφή τής φράσης πολλές μέθοδοι!Κι εγώ από την πλευρά μου σαν...άλυτο μυστήριο αντιμετωπίζω το δικό τους πολλοί μέθοδοι!Το ουσιαστικό μέθοδος είναι γένους θηλυκού.Ελπίζω λοιπόν τώρα το μυστήριο να λύθηκε!Το ίδιο πρόβλημα προκύπτει και με τη φράση οι πολλές ψήφοι.Γράφουν και λένε,δυστυχώς,οι πολλοί ψήφοι!Αφού ανέφερα όμως πιο πάνω το θηλυκό,ας τονίσω ότι πρώτα βάζουμε η κι έπειτα υ.Επι πλέον,το σωστό είναι  μεγαλόπολις κι όχι  ,όπως νομίζουν οι περισσότεροι, μεγαλούπολις.Γιατί;Μα είναι απλό:είναι η μεγάλη πόλη,είναι κατ' ουσίαν ο χαρακτηρισμός μιας πόλης μ' ένα επίθετο(εν προκειμένω με το μεγάλος-η-ο).Αντίθετα,η Αλεξανδρούπολη, η Κωνσταντινούπολη ,η πανεπιστημιούπολη ,κ.λπ γράφονται έτσι καθώς είναι οι πόλεις τού Αλεξάνδρου,του Κωνσταντίνου και του πανεπιστημίου ,αντίστοιχα.Θέλουν γενική καθώς δηλώνεται ποιανού είναι η πόλη(Κωνσταντίνου,Αλεξάνδρου ,κ.α.).Φανερώνουν συνεπώς κτήση.

Στην αρχή ,του κειμένου, ανέφερα το έχω απαυδήσει.

Καθημερινά,λένε και γράφουν έχω απηυδήσει.Αυτό δεν είναι επ' ουδενί λόγω ορθό καθώς το συγκεκριμένο είναι παρακείμενος ,άρα δε χρειάζεται να μπει αύξηση.Το παρελθόν έχει ήδη δηλωθεί με το <<έχω>>.Μετεξεταστέος:Αν βασιστώ στον τρόπο που αποτυπώνουν γραπτώς την εν λόγω λέξη,μάλλον κρίνονται μετεξεταστέοι οι ίδιοι!Η λέξη είναι σύνθετη (μετά+εξεταστέος), άρα το μεταξετεστέος που έχουν ενστερνιστεί πολλοί...απλά δεν υφίσταται!Παρεμπιπτόντως:πρόκειται για μια πολυσύνθετη λέξη(παρά+εν+πίπτω) που σπανίως  βλέπεις γραμμένη ορθά.Είναι απλά ,όμως,τα πράγματα!Τύποι όπως παρεπιπτόντως, παρενπιπτόντως, παρεπιμπτόντως δεν έχουν καμιά ετυμολογική -ούτε και λογική!-βάση.Επιπρόσθετα,μια λέξη που επίσης δεν έχει τύχει σωστής αντιμετώπισης ,είναι το μέλλει(=πρόκειται να...).Πολλοί ,θέλοντας να δηλώσουν το πρόκειται να..., βάζουν στη λέξη μόνο ένα λ  κι έτσι παραποιούν εντελώς τη σημασία της.Εάν στη λέξη βάλουν μόνο ένα λ ,τότε θα σημαίνει με νοιάζει...Προφανώς , δεν τους νοιάζει πώς να τη γράψουν!
Απαντώ στην ερώτηση ή απαντώ την ερώτηση;Πολλοί ,πιθανώς,δεν ξέρουν να απαντήσουν κι έτσι γράφουν...ό,τι να 'ναι!Απαντώ θα πει <<αποκρίνομαι>> άρα το σωστό είναι απαντώ στην ερώτηση.Διαφορετικά,αν δηλαδή πούμε απαντώ την ερώτηση,είναι σαν να λέμε αποκρίνομαι την ερώτηση-πράγμα που δεν έχει νόημα.Δεν είναι λίγοι εκείνοι που λέγοντας διαφεύγω της προσοχής ,νομίζουν πως δε θα τους...προσέξει κανείς!Τουναντίον θα έλεγα.Το εν λόγω ρήμα χρειάζεται δίπλα του αιτιατική κ' όχι γενική.Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το ρήμα αποποιούμαι,που, επίσης ,δεν θέλει δίπλα του γενική.Άρα,όσοι...αποποιούνται των ευθυνών τους,μάλλον ''φορτώνονται'' με ένα τραγικό λάθος!

Ακόμη,συχνά σε κείμενα συναντάει κανείς την πρόθεση εξ με απόστροφο ,δηλαδή εξ'.Τραγικό λάθος!Η εν λόγω πρόθεση μετατρέπεται από εκ σε εξ όταν ακολουθεί φωνήεν,π.χ εξ αναβολής.Δεν χρειάζεται επομένως να τοποθετηθεί απόστροφος καθώς δεν έχει εκπέσει κάποιο γράμμα ώστε να δηλώσουμε την απώλειά του-ας το κατανοήσουν επιτέλους.
Ας δούμε όμως και κάποιες φράσεις που τις διδάσκονται τα παιδιά από το...Νηπιαγωγείο!Λέμε προ μεσημβρίας κι όχι προ μεσημβρίαν,μετά μεσημβρίαν κι όχι μετά μεσημβρίας,προ Χριστού κι όχι προ Χριστόν ,μετά Χριστόν κι όχι μετά Χριστού!Προς Θεού,λοιπόν!
 Κάπως έτσι  έχουν επομένως μερικά από τα  συνηθισμένα και σοβαρά -κατ' εμέ τουλάχιστον-λάθη που κάνουν χρήστες,της Ελληνικής γλώσσας.Αναμφίλεκτα,είναι λυπηρό να χρησιμοποιείται κατά αυτόν τον τρόπο η Ελληνική.Αν αυτό συνεχιστεί,τότε θα έρθει η στιγμή που η γλώσσα μας θα έχει υποστεί τόση μεγάλη αλλοίωση και παραποίηση,που δε θα χρησιμοποιείται πλέον καμία λέξη με ορθό τρόπο.Αξιοσημείωτο είναι πως,ενώ πολλά από τα προαναφερθέντα-αν όχι όλα- είναι απλά κι όχι σύνθετοι επιστημονικοί όροι,αγνοείται πλήρως η σωστή χρήση τους στον λόγο.Είναι επιτακτική ,συνεπώς,η ανάγκη να σταματήσει η διαστρέβλωση και καταβαράθρωση της Ελληνικής.Είναι χρέος-κι όχι δικαίωμα- των Ελλήνων να μάθουν να χειρίζονται ορθά τον θησαυρό αυτό, ώστε αυτός να μπορέσει  να θωρακιστεί εσαεί.Να επισημάνω εδώ πως,  ακόμη πιο λυπηρό είναι ότι τα  λάθη αυτά γίνονται ΚΑΙ από ανθρώπους μορφωμένους-πράγμα που είναι μεμπτό και δεν δικαιολογείται.
Κλείνοντας,ελπίζω κι εύχομαι η κατάσταση αυτή να ανατραπεί και να αντιληφθούν ,επιτέλους,οι Έλληνες τόσο την αξία που έχει η γλώσσα μας όσο και τη σοβαρότητα του ζητήματος που εξέθεσα εδώ.Ειδεμή,ελλοχεύουν κίνδυνοι που θα απειλήσουν σοβαρά την ακεραιότητα της Ελληνικής.